EDUKACJA

Biografia Jarosława Iwaszkiewicza przeplatana jest historiami związanymi z powstaniem wybranych utworów i osobami, które przewinęły się przez życie pisarza i Stawisko, niektóre z nich stały się pierwowzorami postaci literackich w jego utworach. W zależności od wieku i przygotowania grupy omawia się zagadnienie warsztatu literackiego pisarza. Na potrzeby lekcji eksponowane są pierwsze wydania utworów, a nawet rękopisy Iwaszkiewicza.

Historia grupy poetyckiej połączona z elementami biografii twórczej jej przedstawicieli, ze szczególnym uwzględnieniem osoby Jarosława Iwaszkiewicza. Lekcja prowadzona jest metodą wykładu, wzbogaca ją wystawa pierwodruków i czasopism (zeszyty „Skamandra”, numery „Wiadomości Literackich”, tomiki skamandryckie z dedykacjami, fragmenty korespondencji Skamandrytów do Jarosława Iwaszkiewicza).

Lekcja prowadzona jest w formie wykładu. Omawiana jest pokoleniowa wspólnota doświadczeń członków grupy, ich działalność w kawiarni „Pod Pikadorem”, wspólne przedsięwzięcia (zakładanie czasopism, wspólne wystąpienia), uczestniczenie w życiu towarzyskim i intelektualnym ówczesnej Warszawy. Podkreślane są związki przyjaźni skamandrytów z całym środowiskiem intelektualnym i artystycznym, z muzykami, poetami innych grup i pokoleń (m.in. Staff, Boy-Żeleński, Żeromski, Liebert, poeci z grupy „Kwadryga”).
Omawiana jest „Literacka mapa Podkowy Leśnej” – przedstawiane są m.in. sylwetki Ireny Krzywickiej, Benedykta Hertza, Stefana Napierskiego, Antoniego Bormana, Mieczysława Rytarda.

Podczas lekcji omawiana jest hitlerowska polityka niszczenia kultury polskiej i reakcja na nią społeczeństwa polskiego, sytuacja w oświacie i szkolnictwie wyższym, przejawy życia kulturalnego w okupowanej Warszawie i Stawisku (spotkania autorskie, koncerty, akademie), podziemny ruch wydawniczy. Cytowane są fragmenty wspomnień Jerzego Andrzejewskiego, Czesława Miłosza, Jerzego Waldorffa, utwory Jarosława Iwaszkiewicza, fragmenty wspomnień żony i córki pisarza. Stawisko jest traktowane jako jeden z tych domów w okolicach Warszawy, w których ześrodkowywało się intelektualne życie okupacyjne oraz jako miejsce, w którym udzielano pomocy potrzebującym. Wprowadza się również wątek okupacyjnej twórczości Jarosława Iwaszkiewicza i bywających w Stawisku pisarzy (m.in. Krzysztof Kamil Baczyński, Jerzy Andrzejewski, Pola Gojawiczyńska). Prezentowane są dokumenty, fotografie, archiwalia i książki.

Wykład na temat znaczenia Stawiska w okresie okupacji dla środowiska literackiego i muzycznego. Podczas lekcji omawiane są: biografia Krzysztofa Kamila Baczyńskiego jako przedstawiciela pokolenia, które weszło w dorosłe życie z początkiem II wojny światowej, jego pobyty w Stawisku w czasie okupacji na podstawie relacji Jarosława Iwaszkiewicza, Anny Iwaszkiewicz i Marii Iwaszkiewicz-Wojdowskiej, Jerzego Andrzejewskiego i Stanisława Piętaka, przedstawione są wiersze Baczyńskiego powstałe w Stawisku. Lekcję wzbogacają wiersze Baczyńskiego w muzycznych interpretacjach Ewy Demarczyk.

21 styczna 1988 r. pośmiertnie, Instytut Yad Vashem w Jerozolimie nadał Jarosławowi i Annie Iwaszkiewiczom tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Wśród przyjaciół gospodarzy Stawiska wielu wywodziło się z kręgów przedwojennej inteligencji polskiej pochodzenia żydowskiego. W czasie okupacji niemieckiej Iwaszkiewiczowie udzielali pomocy wielu dawnym sąsiadom, przyjaciołom i znajomym – znajdowali dla nich nowe, bezpieczne miejsca schronienia, przekazywali środki finansowe i fałszywe dokumenty tożsamości, dawali pracę w gospodarstwie w Stawisku. Lekcja przybliża temat holocaustu. Jako przykłady pomocy udzielanej Żydom posłużą prawdziwe historie rodzin, m.in. Kramsztyków i Karwaserów.

Celem lekcji jest pokazanie tej części pisarstwa Jarosława Iwaszkiewicza, która inspiruje filmowców. Uczestnicy lekcji dowiedzą się, dlaczego o opowiadaniach Iwaszkiewicza mówi się, że są filmowe, a także, jakie aspekty tych opowiadań przyciągają filmowców. Omówione zostaną ważne ekranizacje utworów pisarza, m.in. „Brzezina”, „Panny z Wilka”, „Tatarak” w reżyserii Andrzeja Wajdy czy „Kochankowie z Marony” w reżyserii Izabeli Cywińskiej. Lekcja wzbogacona będzie pokazem zdjęć i filmów, m.in. ze spotkania z Andrzejem Wajdą w Stawisku w 2016 roku.

Celem lekcji jest pokazanie, jak twórczość pisarzy, w tym wypadku Jarosława Iwaszkiewicza, stanowi inspirację dla innych twórców. Na podstawie opowiadania „Brzezina” pokazane zostaną wzajemne inspiracje. Podczas lekcji zostanie omówione opowiadanie „Brzezina”, następnie przedstawiony film Andrzeja Wajdy o tym samym tytule, wskazane zostaną inspiracje malarstwem Jacka Malczewskiego, widoczne w filmie, a następnie omówiony i pokazany zostanie dwudziestominutowy film „The Birch Grove” („Brzezina”) z 2015 roku w reżyserii Gabriell Lansner, amerykańskiej choreografki i reżyserki, która opowiadanie Iwaszkiewicza przeniosła w świat tańca i z wielką wrażliwością przedstawiła jego treść, pokazując uniwersalne doświadczenia człowieka: miłość, śmierć, rozpacz i samotność.

Lekcja zaznajomi uczniów liceum z dwoma obszarami zagadnień. Pierwszy dotyczy pracy edytorskiej nad „Dziennikami” Jarosława Iwaszkiewicza. Omówione zostaną etapy poprzedzające wydanie książki: odczytywanie rękopisów, ich opracowywanie, sporządzanie przypisów. Te pozornie beznamiętne czynności często przypominają działania detektywistyczne, niejednokrotnie wiążą się z zabawnymi zdarzeniami. Drugi zespół zagadnień dotyczy treści „Dzienników”. Jest ona na tyle wielostronna, że nie poddaje się jednoznacznej interpretacji. Zapisy ściśle intymne przeplatają się z komentarzami na temat wydarzeń politycznych, barwne wizerunki środowisk artystycznych sąsiadują z opisami spraw domowych. Podczas wykładu podjęta zostanie próba uporządkowania tego bogactwa tematów. Wykład zamknie prezentacja wybranych rękopisów.

Układ i wystrój mieszkalnych pomieszczeń domu Iwaszkiewiczów pozostał w dużej mierze niezmieniony. Pokój stołowy, bibliotekę, sypialnię czy gabinet pisarza wypełniają sprzęty, których przez pół wieku używali mieszkańcy. Kolekcja Muzeum w Stawisku obejmuje więc eksponaty o bardzo różnym charakterze – wśród cennych dzieł sztuki, rękopisów dzieł literackich, fotografii i ciekawych przykładów rzemiosła artystycznego znajdują się liczne przedmioty codziennego użytku. Lekcja ma na celu przybliżenie ich funkcji i historii w kontekście biografii Jarosława Iwaszkiewicza. Może być dostosowana do potrzeb zarówno młodszych dzieci, jak i młodzieży lub osób dorosłych.

Lekcja unaocznia, że ta niewielka podwarszawska miejscowość zajmuje szczególne miejsce na literackiej mapie Polski. Nie tylko dlatego, że mieszkał tutaj, w Stawisku, jeden z najważniejszych polskich pisarzy XX wieku, goszczący u siebie całą plejadę wybitnych twórców. Okazuje się, że Podkowa Leśna silnie inspirowała także Irenę Krzywicką, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Juliusza Krzyżewskiego czy Bogdana Wojdowskiego.

Lekcja ukazuje, jak ważną rolę odgrywała Ukraina w życiu i twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, który urodził się na Podolu i pierwsze ćwierć wieku swojego życia spędził właśnie na Ukrainie. Tam zadzierzgnął przyjaźnie, które współkształtowały jego charakter, tam zadebiutował jako poeta, tam poznał Karola Szymanowskiego, którego wpływ na pisarstwo Iwaszkiewicza i jego wrażliwość muzyczną był olbrzymi. Ukraina będzie potem wracać na karty dzieł pisarza w rozmaity sposób: jako wspomnienie konkretnego miejsca lub zdarzenia, jako postać literacka wzorowana na kimś, kto pochodził z Ukrainy. I sam Iwaszkiewicz będzie wracał na Ukrainę, zawierając nowe przyjaźnie i krzewiąc zainteresowanie polską kulturą.

Pokaz slajdów z krótkim komentarzem do każdego zdjęcia. Podczas lekcji pokazane zostaną zdjęcia ze stawiskiego archiwum. Przekrój chronologiczny – od pierwszego zdjęcia Iwaszkiewiczów na Stawisku z października 1928 roku po najnowsze zdjęcia z historii Muzeum.

Spotkania edukacyjne w stawiskim parku leśnym.

Spotkania plenerowe wykorzystujące naturalny potencjał terenu stawiskiego parku/ogrodu. W oparciu o przyrodnicze zasoby tego szczególnego miejsca, w połączeniu z wątkami biograficznymi i literackimi sformułowano pięć tematów zajęć o charakterze interdyscyplinarnym.

Podczas zajęć, jako przykładowe prezentowane będą teksty literackie różnych autorów: od Krasickiego po Brzechwę, Tuwima i Iwaszkiewicza.

Tematy spotkań:
1. Przyroda jako inspiracja w poezji
2. Pisarze i drzewa
3. Cztery pory roku pisarzy
4. Zielniki pisarzy
5. Stare Ogrody

Cele spotkań:
– rozbudzanie wrażliwości estetycznej w kontekście literacko-przyrodniczym,
– rozbudzanie zainteresowania otoczeniem przyrodniczym,
– inspiracja do przemyśleń własnych i działań twórczych,
– trening umiejętności rozpoznawania, roślin i zwierząt,
– trening nazywania zjawisk przyrody,
– wzbogacanie słownictwa.

Anna Kalina-Gagnelid – antropolożka kultury (praca dyplomowa Otwieranie krajobrazu – od edukacji regionalnej do kultury ekologicznej), hortiterapeutka, nauczycielka przyrody w szkole podstawowej, współpracująca z portalem ladnydom.pl w dziale Ogrody.

Muzeum Iwaszkiewiczów to nie tylko dom pisarza – oprócz wyposażenia wnętrz pamiętającego czasy Iwaszkiewiczów, przedmiotów używanych przez dawnych mieszkańców, muzeum posiada dużą kolekcję dzieł sztuki. Znaczną jej część stanowi malarstwo, grafika i rzeźba z okresu Dwudziestolecia Międzywojennego. Podczas lekcji przybliżany jest charakter tej epoki, jej główne nurty, założenia, twórcy. Zasadniczą część zajęć poświęcamy na omówienie dzieł z tego okresu eksponowanych w naszym muzeum – dzięki temu do minimum ograniczamy kontakt z reprodukcją, co ważne jest przy poznawaniu historii sztuki.